7 Temmuz 2013 Pazar

Ölüm aylığı bağlanması ve şartları hakkında bilinmesi gerekenler

Ölüm aylığı bağlanması ve şartları hakkında bilinmesi gerekenler

Hak sahiplerine aylık bağlanması, ölüm sigortasından sağlanan temel yardımdır. Toptan ödeme, ölüm aylığına hak kazanılmaması durumunda yapıldığından, aylık bağlama ve toptan ödeme yardımlarından yalnızca birinden yararlanılır. Ölüm sigortasında hakkı doğuran olay ölümdür. Dolayısıyla hak sahiplerine ölüm sigortasından aylık bağlanmasında sigortalıların öldüğü tarihte geçerli olan mevzuat esas alınır.

Bu nedenle, sigortalının ölümü halinde, öncelikle aylıktan yararlanma şartlarının gerçekleşip gerçekleşmediği araştırılır. Sigortalıya ilişkin koşullar gerçekleşmekle birlikte hak sahiplerine ilişkin şartların yerine gelmemesi nedeniyle aylık bağlanamıyorsa, bu durum toptan ödeme yapılmasını gerektirmez.

Ölüm aylığından yararlanma şartları, sigortalıya ve hak sahiplerine ilişkin olmak üzere iki grupta incelenebilir.

1- Öülüm aylığından yararlanma şartları

a) Sigortalıya ilişkin koşullar

5510 sayılı Kanuna göre ölüm aylığına hak kazanabilmenin koşullarından biri sigortalının Kanunun yürürlük tarihinden sonra ölümü, diğeri ise ölüm tarihi itibariyle belirli prim ödeme gün sayısının tamamlanmasıdır. Ölen veya mahkeme kararı ile gaipliğine karar verilen sigortalının hak sahiplerine ölüm sigortası yönünden gerekli işlem yapılır.
Ölüm aylığına hak kazanmanın diğer bir koşulu da, sigortalının ölmeden önce malüllük veya yaşlılık aylığına hak kazanması ya da belirli bir prim ödeme gün sayısı koşulunu yerine getirmesidir. Buna göre ölüm aylığı;
- En az 1800 gün malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primi bildirilmiş veya 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında sigortalı sayılanlar için, her türlü borçlanma süreleri hariç en az 5 yıldan beri sigortalı bulunup, toplam 900 gün malûllük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primi bildirilmiş,
- Malullük, vazife malullüğü veya yaşlılık aylığı almakta iken veya malullük, vazife malullüğü veya yaşlılık aylığı bağlanmasına hak kazanmış olup henüz işlemi tamamlanmamış,
- Bağlanmış bulunan malullük, vazife malullüğü veya yaşlılık aylığı, sigortalı olarak çalışmaya başlamaları sebebiyle kesilmiş,
durumda iken ölen sigortalının hak sahiplerine bağlanır.

Ancak, 4 üncü maddenin birinci fıkrasının (b) bendine göre sigortalı sayılanların hak sahiplerine aylık bağlanabilmesi için ölen sigortalının genel sağlık sigortası primi dahil kendi sigortalılığından dolayı prim ve prime ilişkin her türlü borcunun olmaması veya ödenmesi şarttır.

Malüllük, vazife malullüğü veya yaşlılık aylığına hak kazanıp ölen sigortalılar için ayrıca belirli bir prim ödeme gün sayısı ile sigortalılık süresi aranmaz.

Malüllük veya yaşlılık aylığı bağlanmadan ölen aktif sigortalılardan;
-Kendi adına ve hesabına çalışan 4 (b) sigortalıları için sigortalılık süresi koşulu aranmaksızın en az 1800 gün prim ödeme gün sayısının bulunması ölüm aylığı bağlanması için tek koşul iken,
-Hizmet akdi ile çalışan 4(a) sigortalılarının ise sigortalılık süresi koşulu aranmaksızın en az 1800 gün prim ödeme gün sayısının bulunması koşulu dışında, diğer bir seçenek olarak gerek ölen sigortalının yaptığı gerekse hak sahiplerince yapılan tüm borçlanmalar hariç olmak üzere en az 5 yıldan beri sigortalı bulunup en az 900 gün malûllük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primi bildirilmiş olanların,
hak sahiplerine ölüm aylığı bağlanır.

Buna göre;

1) 5510 sayılı Kanun hükümlerine göre aylık bağlanabilmesi için sigortalının ölüm tarihinin Kanunun yürürlük tarihi olan 2008/Ekim ayı başından sonra olması ve 32 nci madde gereği en az 1800 gün malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primi bildirilmiş veya 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında sigortalı sayılanlar için, her türlü borçlanma süreleri hariç en az 5 yıldan beri sigortalı bulunup, toplam 900 gün malûllük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primi bildirilmiş olması gerekir.

Ölüm aylığı bağlanabilmesi için sadece 4(a) sigortalıları için öngörülen her türlü borçlanma süreleri hariç en az 5 yıldan beri sigortalı bulunup, toplam 900 gün malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primi bildirilmiş olması şartında; gerek ölen sigortalı tarafından, gerekse hak sahipleri tarafından yapılan tüm borçlanmalar bu şartların oluşmasında dikkate alınmaz. Ancak, 2008/Ekim ayı başından önce ölen sigortalıların 900 gün hesabında borçlanılan tüm süreler dikkate alınır.

Örnek 1: 4/9/2009 tarihinde ölen sigortalının 320 gün 4(a) kapsamında hizmeti, 600 gün de sağlığında kendisi tarafından yapılan askerlik borçlanması hizmeti bulunmaktadır. Bu durumda, ölen sigortalının borçlanma süresi hariç en az 900 prim ödeme gün koşulunun bulunmaması nedeniyle hak sahiplerine aylık bağlanamaz.

Örnek 2: Sigortalı 22/10/2009 tarihinde vefat etmiş olup, ölüm tarihinde 1/1/2006-30/8/2008 süresinde toplam 910 gün hizmeti bulunmaktadır. Bu durumda, 900 prim ödeme gün koşulu yerine gelmekle birlikte, 5 yıllık sigortalılık süresi şartı yerine gelmediğinden hak sahiplerine aylık bağlanmaz.

Örnek 3: 25/2/2008 tahinde ölen ve 4(a) kapsamında 500 gün hizmeti olan sigortalının hak sahibi, sigortalının yurtdışında geçen 400 günlük hizmet süresini borçlanmış ve borçlanma bedelini 7/4/2009 tarihinde ödeyerek aylık talebinde bulunmuştur. 5 yıllık sigortalılık süresi şartının da bulunması halinde, 1/5/2009 tarihinden itibaren ölüm aylığı bağlanır.

2) Kanunun 32 nci maddesindeki ölüm aylığı bağlanabilmesi için aranan 1800 prim gün koşulu 4(a), 4(b) ve 4(c) sigortalıları için geçerli olup, 1800 prim gün koşulunun oluşmasında, gerek ölen sigortalının gerekse hak sahiplerinin yaptıkları tüm borçlanmalar dikkate alınır. Bu koşulun tek başına yerine gelmesi yeterli olup ayrıca, sigortalılık süresi aranmaz. 4(c) sigortalıları açısından Kanunun geçici 4 üncü maddesi hükümleri saklıdır.

3) Ölüm aylığı bağlanması koşullarından 1800 prim ödeme gün veya 5 yıllık sigortalılık süresi ve en az 900 prim ödeme gün sayısı şartlarının yerine gelmesinde, sigortalının varsa birden fazla sigortalılık haline göre hizmetleri dikkate alınır ve en son tabi olduğu sigortalılık haline göre aylık bağlanır. Sigortalılık hallerinin birleşmesi sonucunda son tabi olunan sigortalılık haline göre aylığa hak kazanılamaması halinde, bu defa diğer sigortalılık hallerindeki hizmetlere göre ayrı ayrı değerlendirme yapılarak, aylığa hak kazanacağı sigortalılık haline göre aylık bağlanır.

Örneğin; ölen sigortalının 910 gün 4(a) kapsamında, 200 gün 4(b) kapsamında hizmeti olup, son sigortalılık hali 4(b)'dir. Hak sahiplerine son sigortalılık hali olan 4(b)'ye göre aylık bağlanabilmesi için 1800 prim gün sayısının tamamlanması gerekmektedir. Hak sahipleri tarafından 600 gün askerlik borçlanması yapılsa dahi 1800 prim gün sayısı tamamlanamadığından 4(b) sigortalılık haline göre aylık bağlanamamaktadır. Bu durumda hizmetler ayrıştırılır ve 5 yıllık sigortalılık süresi ve 900 gün koşuluna göre 4(a) kapsamında aylık bağlanır ve aylık bağlama işleminde 4(b) kapsamındaki hizmetler dikkate alınmaz.

4) En Son 4(b) kapsamında iken ölen sigortalılar
a) 5510 sayılı Kanunun yürürlük tarihinden sonra ölen sigortalının ölüm tarihinde prim borçlarının bulunması halinde, hak sahiplerine prim borçlarını ödemeden aylık bağlama işlemi yapılmaz ve ölüm aylığı prim borçlarını ödedikleri tarihi takip eden aybaşından itibaren başlatılır. Sigortalıların ölüm tarihinde 1800 günden fazla primi ödenmiş süresinin bulunması aylıkların ölüm tarihini takip eden aybaşından itibaren başlatılması için yeterli sayılmaz.

Örnek 1: Sigortalı 12/3/2009 tarihinde vefat etmiş olup öldüğü tarihte 4300 gün hizmeti bulunmakla birlikte prim borcu da bulunmaktadır. Hak sahipleri 20/5/2009 tarihinde prim borçlarını ödemişlerdir. Bu durumda hak sahiplerine borcu ödedikleri tarihi takip eden aybaşı olan 1/6/2009 tarihi itibariyle aylık bağlanır.

b) 4(b) kapsamında ticari faaliyetine devam edeceğini belirterek 4 (a) kapsamında yaşlılık sigortasından tahsis talebinde bulunan ve talep tarihinde prim borçlarının bulunması nedeniyle aylık bağlama işlemi sonuçlandıramayan sigortalıların borçlarını ödemeden vefat etmeleri halinde, bunların 4(b) kapsamındaki sigortalılıkları ölüm nedeniyle sona ereceğinden;
-Ölüm tarihine kadar hizmetlerinin dikkate alınması,
-Ölüm sigortasında son sigortalılık haline göre aylık bağlanacağından ve bu durumda iken ölen sigortalıların faaliyetlerinin devam etmesi nedeniyle son sigortalılık halinin 4(b) olduğu,
-Bunların hak sahiplerinin prim borçlarını ödemesi koşuluyla prim borçlarının ödendiği tarihi takip eden aybaşından itibaren Bağ-kur sisteminden ölüm aylığı bağlanması,
gerekir.

c) 5510 sayılı Kanunun yürürlüğe girdiği 1/10/2008 tarihinden önce 1479 ve 2926 sayılı kanunların ilgili maddelerine göre, sigortalıların gerek kendilerinin gerekse ölümleri halinde hak sahiplerinin askerlik borçlanması yapabilmesi için borçlanma tarihinde veya ölüm tarihinde aktif sigortalı olma şartı arandığından, anılan kanunlara göre aktif sigortalı olmamaları nedeniyle askerlik borçlanma talepleri reddedilenlerin, 5510 sayılı Kanunun 41 inci maddesi gereğince gerek kendilerince gerekse hak sahiplerince yapılan talepleri kabul edilerek borçlanma işlemleri sonuçlandırılır.

Söz konusu Kanun hükmünden yararlanmak suretiyle askerlik borçlanması yaparak ölüm aylığı talebinde bulunan hak sahiplerine sigortalının ölüm tarihinde yürürlükte bulunan kanun hükümlerine göre borcun ödendiği tarihi takip eden aybaşından itibaren ölüm aylığı bağlanır.

Örnek 1:
Mes.Kur.Kayıt Tarihi :1/1/1996
Terk Tarihi : 31/12/1997
Hizmet Süresi : 2 yıl
Ölüm Tarihi : 1/6/1999
Askerlik Borç.Tal.Tar.: 25/6/2000
Hak sahipleri askerlik borçlanması yapmak suretiyle ölüm aylığı bağlanmasını talep etmektedir. Ancak sigortalı öldüğü tarihte aktif sigortalı olmadığından yürürlükte bulunan 1479 sayılı Kanunun ek 9 uncu maddesi gereğince hak sahibinin borçlanma talebi o tarihte reddedilmiştir.

Örnek 2:
Mes.Kur.Kayıt Tarihi :1/1/1996
Terk Tarihi : 31/12/1997
Hizmet Süresi : 2 yıl
Ölüm Tarihi : 1/6/1999
Askerlik Borç.Tal.Tar.: 22/6/2009
Borç. Ödediği tarih : 1/7/2009
Aylık Başlangıç Tarihi: 1/8/2009

Hak sahiplerinin askerlik borçlanma talep tarihinin 5510 sayılı Kanunun yürürlük tarihinden sonra olması ve Kanunda borçlanma için ölüm tarihinde aktif sigortalılık şartı aranmaması nedenleriyle hak sahiplerine borçlanma yaptırılır ve ölüm aylığı bağlanmasında sigortalının ölüm tarihinde yürürlükte bulunan mevzuat gereği 3 yıllık hizmet süresi koşulu borçlanma ile yerine geldiğinden, ölüm aylığı borçlanma bedelinin ödendiği tarihi takip eden aybaşından itibaren başlatılır.

b) Hak sahiplerine ilişkin koşullar

5510 sayılı Kanunun 3 üncü maddesinin (7) numaralı bendinde hak sahibi kavramı; "sigortalının veya sürekli iş göremezlik geliri ile malûllük, vazife malullüğü veya yaşlılık aylığı almakta olanların ölümü halinde, gelir veya aylık bağlanmasına veya toptan ödeme yapılmasına hak kazanan eş, çocuk, ana ve babası" olarak tanımlanmıştır.

Ölüm aylığı bağlanması, 5510 sayılı Kanundan kaynaklanan bir hakkın kullanılması sonucu meydana gelen ve Kanunda belirlenen koşulları taşıyan kimselere tanınan bir haktır. Bu nedenle, ölen bir kimsenin alacaklarına ve borçlarına halefiyette, yasal mirasçıların sorumluluğu Türk Medeni Kanununda (TMK) yer alan hükümlere tabi olup, 5510 sayılı Kanunla herhangi bir ilişkisi bulunmamaktadır. TMK'nın ilgili hükümlerine göre mirası reddetme ve miras hakkından düşürülme hak sahibi olma niteliğini ortadan kaldırmaz.

Ölen sigortalının hak sahiplerinden;
- Kendisinden aylık bağlanacak sigortalıyı veya gelir ya da aylık bağlanmış olan sigortalıyı kasten öldürdüğü veya öldürmeye teşebbüs ettiği veya bu Kanun gereğince sürekli iş göremez hale veya malul duruma getirdiği,
- Kendisinden aylık bağlanacak sigortalıya veya gelir ya da aylık bağlanmamış olan sigortalıya veya hak sahibine karşı ağır bir suç işlediği veya bunlara karşı aile hukukundan doğan yükümlülüklerini önemli ölçüde yerine getirmemesi nedeniyle ölüme bağlı bir tasarrufla mirasçılıktan çıkarıldıkları,
hususunda kesinleşmiş yargı kararı bulunan kişilere gelir veya aylık ödenmez. (5510 SK. Md.56)

Kanunun 32 nci maddesine göre hak sahiplerine ölüm aylığı bağlanması koşulları aşağıda açıklanmıştır.



Sigortalının ölümü ile dul kalan eşe aylık bağlanabilmesi, ölüm tarihinde sigortalı ile Türk Medeni Kanununa uygun olarak evlilik ilişkisinin bulunmasına bağlıdır. Eşlerin dini nikahla evlenmiş olması ya da birlikte yaşamaları, hak sahibi olma niteliğini kazandırmaz.

Eşin, 5510 sayılı Kanuna veya yabancı ülke mevzuatına tabi çalışması veya buralardan aylık veya gelir alması aylık bağlanmasına engel oluşturmaz.

Çocuklar

Ölüm aylığı bağlanmasında evlilik bağı içinde doğan çocuklar hak sahibi sayılır. Diğer taraftan, Türk Medeni Kanununa göre sigortalı tarafından evlat edinilmiş, tanınmış veya nesebi düzeltilmiş yahut babalığı hükme bağlanmış çocukların da hak sahibi niteliğini kazanma yönünden evlilik bağı içinde doğan çocuklardan farkları yoktur.

Ölüm aylığına hak kazanma şartları yönünden, çocuklardan;
- Hizmet akdi ile çalışmamakla birlikte, ceza infaz kurumları ile tutukevleri bünyesinde oluşturulan tesis, atölye ve benzeri ünitelerde iş kazası ve meslek hastalığı ile analık sigortasına tabi çalıştırılan hükümlü ve tutuklular,
- Haklarında iş kazası ve meslek hastalığı ile hastalık sigortası hükümleri uygulanan, 5/6/1986 tarihli ve 3308 sayılı Mesleki Eğitim Kanununda belirtilen aday çırak, çırak ve işletmelerde meslekî eğitim gören öğrenciler ile yine iş kazası ve meslek hastalığı sigortasına tabi meslek liselerinde okumakta iken veya yüksek öğrenimleri sırasında zorunlu staja tâbi tutulan öğrenciler,
- Türkiye İş Kurumu tarafından düzenlenen meslek edindirme, geliştirme ve değiştirme eğitimine katılan ve haklarında iş kazası ve meslek hastalığı sigortası hükümleri uygulanan kursiyerler,
hariç olmak üzere, 5510 sayılı Kanun veya yabancı bir ülke mevzuatı kapsamında çalışmama veya kendi sigortalılığı nedeniyle gelir veya aylık bağlanmamış olması, hak sahibi çocuklarda aranan ortak koşullardır.

5838 sayılı Kanunun 32 nci maddesi ile 5510 sayılı Kanunun 5 inci maddesinin birinci fıkrasının (b) bendine "meslek liselerinde okumakta iken veya yüksek öğrenimleri sırasında zorunlu staja tabi tutulan öğrenciler" ibaresinden sonra gelmek üzere "ile 2547 sayılı Yükseköğretim Kanununun 46 ncı maddesine tabi olarak kısmi zamanlı çalıştırılan öğrencilerden aylık prime esas kazanç tutarı, 82 nci maddeye göre belirlenen günlük prime esas kazanç alt sınırının otuz katından fazla olmayanlar" ibaresi eklenmiştir.

Buna göre, Kurumdan anne veya babasından dolayı ölüm geliri veya aylığı almakta iken Kanunun 5 inci maddesinin birinci fıkrasının (b) bendi kapsamında 2547 sayılı Yükseköğretim Kanununa göre kısmi zamanlı çalıştırılan öğrencilerin, maddede belirtildiği şekilde aylık prime esas kazanç tutarı günlük prime esas kazanç alt sınırının otuz katından fazla olması halinde aylıklar kesilir, olmaması halinde ise aylıkları ödenmeye devam edilir.

Çocuklara ilişkin diğer koşullar aşağıda belirtilmiştir.

Erkek Çocuklar

Ölüm aylığı bağlanması için erkek çocukların 5510 sayılı Kanun veya yabancı bir ülke mevzuatı kapsamında çalışmama veya kendi sigortalılığı nedeniyle gelir veya aylık bağlanmamış olması şartı dışında, öğrenci değilse 18, orta öğrenim görmesi halinde 20, yüksek öğrenim görmesi halinde 25 yaşını doldurmamış olması şarttır.

Orta öğrenimin 20, yüksek öğrenimin ise 25 yaşından önce bitirilmesi halinde, ölüm aylıkları bu yaşlar beklenmeden kesilir.

Erkek çocukların evlenmesi halinde aylıkları kesilmez.

Kız Çocuklar

Ölen sigortalıların kız çocuklarına aylık bağlanabilmesi için, 5510 sayılı Kanun veya yabancı bir ülke mevzuatı kapsamında çalışmama veya kendi sigortalılığı nedeniyle gelir veya aylık bağlanmamış olması şartı dışında bunların; yaşları ne olursa olsun evli olmaması, evli olmakla birlikte sonradan boşanması veya dul kalması şarttır. Kız çocukların hak sahibi olma şartları içerisinde belli yaşlara kadar öğrenci olma koşulları aranmaz. Eşinden boşandığı halde, boşandığı eşiyle fiilen birlikte yaşadığı tespit edilen kız çocuklarının ölüm aylıkları kesilir.

Malul Çocuklar

Ölüm aylığı, 5510 sayılı Kanun veya yabancı bir ülke mevzuatı kapsamında çalışmama veya kendi sigortalılığı nedeniyle gelir veya aylık bağlanmamış olması şartı dışında Kurum Sağlık Kurulu kararı ile çalışma gücünü en az % 60 oranında yitirip malul olduğu anlaşılan kız ve erkek çocuklarına bağlanır. Malul çocuklarda yaş, öğrencilik niteliği ve bekar olma şartları aranmaz.

Ana ve Baba

Ana ve babaya ölüm aylığı bağlanması için;
- Her türlü kazanç ve irattan elde etmiş olduğu gelirinin asgari ücretin net tutarından daha az olması,
- Diğer çocuklarından hak kazanılan gelir ve aylıklar hariç olmak üzere gelir ve/veya aylık bağlanmamış olması,
- Hak sahibi eş ve çocuklardan artan hissenin bulunması (65 yaşın üstünde olması halinde artan hisse şartı aranmaz),
şartları aranır.

Ana ve baba arasında evlilik bağının bulunması halinde, yukarıda aranan şartlar için ana ve babanın durumu birlikte, evlilik birliğinin olmaması halinde ise, ana ve babanın durumları ayrı ayrı değerlendirilir.
Örneğin; ana ve baba arasında evlilik birliği bulunmaktadır. Baba kendi çalışmalarından dolayı yaşlılık aylığı alıyor ise anne, ölen sigortalı çocuğundan dolayı talepte bulunsa dahi babanın aylık alması nedeniyle anneye aylık bağlanmaz.

Yine anne veya babadan birisinin diğer çocuklarından aldıkları aylık ve gelirler hariç olmak üzere aldıkları gelir ve aylık var ise bunların miktarına bakılmaksızın ana ve babanın talebi reddedilir.

Ana ve babanın her türlü kazanç ve irattan elde etmiş olduğu gelirlerinin asgari ücretin net tutarından daha az olduğunun daimi olarak oturdukları yerin bağlı bulunduğu il veya ilçe idare kurullarınca alınacak olan muhtaçlık kararı ile belgelenmesi gerekir. Bu belge, tahsis talep ve beyan taahhüt belgesi ekinde alınır. Muhtaçlık kararı alan anne ve babanın ayrıca gelir aylık alıp almadığı kontrol edilir, gelir/aylık alanlara muhtaçlık kararı olsa bile aylık bağlanmaz.

Ana ve babanın aylığa hak kazanma koşullarının tespitiyle ilgili olarak Kurumca gerekli görüldüğü hallerde sosyal güvenlik kontrol memurunun değerlendirmesini içeren gelir tespit raporu istenebilir.


SGK Rehberi

Hiç yorum yok:

Yorum Gönder